Nếu một lần ghé qua làng Vũ Đại, thì du khách nhất định phải thưởng thức món cá kho niêu lừng danh ở đây.
Làng Vũ Đại (thuộc xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam), đó không phải là cái tên xa lạ với hầu hết người dân Việt. Có thể có người chưa từng đặt chân đến đây, nhưng chắc hẳn là đã nghe cái tên này qua một tác phẩm văn học. Vũ Đại là quê hương của những nhân vật bất hủ trong tác phẩm Chí Phèo của nhà văn Nam Cao như: Chí Phèo, Thị Nở, Bá Kiến… Thực ra, Hà Nam không có tên nào là làng Vũ Đại. Cái tên này do Nam Cao đặt trong tác phẩm của mình dựa trên những câu truyện có thật trên chính mảnh đất ông sinh sống (làng Đại Hoàng). Về sau cái tên làng Vũ Đại nổi tiếng tới mức khiến tên làng Đại Hoàng dường như bị chìm dần vào quên lãng.
Cái tên khá kho niêu, tưởng chừng giản đơn, mộc mạc nhưng nguyên liệu để nấu lại được chọn một cách kỹ lưỡng. Cá để kho phải là loại cá trắm đen nặng trên 3kg, và phải được nuôi tự nhiên trong ao, đầm thì thịt mới săn chắc, ngọt thơm và đặc biệt khi kho trong nhiều tiếng mà thịt cũng không bị nát.
Cũng theo như các nghệ nhân trong làng thì phải bắt buộc là cá trắm đen, chứ không phải cá trắm cỏ hoặc bất kỳ một loại cá nào khác. Trước đây, các được lấy từ nguyên liệu sẵn có của địa phương, từ cá, riềng, gừng cho tới đường, ớt. Thì nay để phục vụ nhu cầu ngày càng lớn của người mua, người ta còn chọn mua từ nhiều địa phương khác, đối với cá thì nhất thiết vẫn phải là cá trắm đen từ 3kg trở nên, vì nếu quá nhỏ thì thịt sẽ nhão.
Niêu để kho cá cũng được chọn lựa rất công phu, được chọn mua từ vùng đất Đô Lương – Nghệ An. Sở dĩ người làng Vũ Đại phải mua niêu ở đây vì đất ở đây rất tốt. Niêu được nung vừa chín tới, thành mỏng, chịu nhiệt tốt nên khi kho cá trong thời gian dài sẽ không bị ảnh hưởng. Còn vung niêu thì được mua từ Thanh Hóa, vì loại vung ở đây có hình vòm nên kho rất tiện. Củi để kho phải là củi nhãn, bởi củi nhãn cháy đượm lâu tàn (bởi cá kho niêu Vũ Đại thường được kho trong thời gian 10 đến 12 tiếng đồng hồ). Trong suốt thời gian kho, lửa luôn được giữ cháy đều, không được tắt cũng không được cháy quá to hay quá nhỏ để đảm bảo niêu cá được sôi đều và thịt cá ngấm hết gia vị.
Dịp cao điểm của cá kho niêu làng Vũ Đại là vào cận Tết. Thời gian này, có hộ bán được cả vài trăm niêu/ngày mà vẫn cháy hàng. Không chỉ người dân từ Bắc chí Nam, mà cả nhiều Việt kiều, người nước ngoài cũng đặt mua. Tuy bình dị, ấy thế mà cá kho niêu làng Vũ Đại đã góp phần quảng bá nét ẩm thực độc đáo của Việt Nam với bạn bè thế giới.
