Không biết tự bao giờ, mỗi khi nhắc đến áo bà ba Phương Nam người ta sẽ nghĩ ngay đến vẻ đẹp đôn hậu, mộc mạc của người Nam Bộ. Kết hợp với vành nón lá nghiêng nghiêng , cùng chiếc quần đen vừa chấm gót, nó đã tạo một nét đẹp rất riêng cho người Nam Bộ, nhất là người phụ nữ.
Ngược dòng thời gian, tìm về gốc tích của chiếc áo bà ba. Vì không thể lao động trong trang phục áo dài truyền thống, ông cha ta đã “biến tấu” nó và tạo nên chiếc áo bà ba giản dị, tiện lợi cho người lao động vất vả nhưng vẫn giữ được nét đẹp dịu dàng thanh thoát.
Nhưng, cũng có ý kiến cho rằng chiếc áo bà ba Nam Bộ là phỏng theo y phục của người “Ba Ba”, một nhóm người Hoa sống trên đảo Pesnang thuộc Malaysia, và sau đó được nhà bác học Trương Vĩnh Ký cách tân cho phù hợp với phong thái giản dị của người Nam Bộ. Tuy nhiên, có một điều luôn khẳng định rằng dù cho xuất xứ như thế nào thì bộ áo bà ba, kết hợp với chiếc khăn rằn và nón lá đã trở thành nét riêng của người Nam Bộ.
Nếu phụ nữ đất bắc có chiếc áo tứ thân với chiếc nón quai thao, phụ nữ Huế thì có tà áo dài tím thướt tha, thì phụ nữ Nam Bộ lại có chiếc áo bà ba cùng chiếc khăn rằng và nón lá. Chính bộ ba phụ kiện này đi kèm với nhau tạo nên nét đẹp dịu dàng, thanh cao của người phụ nữ Nam Bộ.
Áo bà ba vốn là loại áo không có cổ. Phần lớn cổ áo là cổ tròn, một số ít được thiết kế theo kiểu khác, tùy theo sở thích của mỗi người. Phần thân áo phía sau được may bằng một mảnh vải nguyên, thân trước gồm hai mảnh, ở giữa có dải khuy cài chạy từ trên xuống.
Ngày xưa, áo bà ba thường được may rộng. Nhưng ngày nay để hợp hơn với xu thế thời trang, áo bà ba được cách tân đi nhiều, áo chít eo và xẻ tà ở hai bên hông nhằm làm tôn lên vẻ đẹp đường cong tuyệt mỹ của người phụ nữ. Nút áo cũng đa dạng, nếu trước đây người ta thường sử dụng kiểu nút bấm truyền thống thì hiện nay, các loại nút được sáng tạo hơn để tạo điểm nhấn cho áo.
Khi tới vùng đất Nam Bộ, nhất là du di về vùng miệt vườn hiền hòa sông nước, bạn sẽ thấy chiếc áo bà ba xuất hiện nhiều hơn giữa tiết nhịp của cuộc sống đời thường. Áo thấp thoáng trên những nhịp cầu tre lắt lẻo, trên những chuyến đò ngang hay trên những chiếc xuồng ghe ba lá lênh đênh trên những phiên chợ nổi…
Không chỉ tôn nên nét đẹp, áo bà ba còn tượng trưng cho hình ảnh kiên cường bất khuất của người Nam Bộ trong hai cuộc kháng chiến oanh liệt của dân tộc. Bởi thế mà, nhạc sĩ Trần Thiện Thanh đã từng viết rằng: “Chiếc áo bà ba trên dòng sông thăm thẳm, thấp thoáng con xuồng bé nhỏ lướt mong manh, nón lá đội nghiêng tóc dài con nước đổ, Hậu Giang ơi em vẫn đẹp ngàn đời…”.
